İki Alman Gotha tipi uçak Belçika sahillerinde düşürülür: Bir tanesi sahilden 30 metre açığa düşer, ancak pilotun can yeleği yoktur. Uçağın enkazına tutunmaya çalışır. İngiliz pilot kendi can yeleğini havadan atar. Daha sonra da enkazın pozisyonunu İngiliz destroyerine bildirerek, Alman pilotun kurtarılmasını sağlar. Durumu bildiren mesaj ertesi günü Alman hatlarına havadan bırakılır.

9 Ağustos 1918 günü İtalyanlar Caproni tipi uçaklarla, Viyana üzerinde bildiri attılar. Bildirilerde “İtalya’nın büyüklüğü, İtalyan Halkının vatan sevgisi ve bağlılıkları ile vatanları için canlarını vermekten çekinmedikleri” dile getirilmişti.

Almanlar’ın Fransa’ya attığı propaganda bildirilerinde Fransız askerlerinin vahşi ve yıkıcı imajını gösteren çizimler bolca kullanılmıştı. Oysa kendi askerlerini halka karşı yardımsever, şefkatli illiüstrasyonları sıkça broşürlere koymuştu.

Alman cephesine atılan bir İngiliz broşürü, Amerikan askerlerinin cephedeki sayılarının aylara göre dökümünü yapıyordu: “Nisan 117.212, Mayıs 224.345, Haziran da 276.372 olup, müttefiklere teslim olmaları tavsiye ediliyordu.” Ayrıca savaş başlayınca Kraliyet Hava Kuvvetleri İngiltere’de kent, kasaba hatta köylere bildiriler atmıştı: “İngiliz vatandaşlarından savaşı desteklemelerini özellikle savaş tahvillerini satın alarak, bütçeyi güçlendirmeleri” isteniyordu.

Ruslar’ın Ekim Devriminden sonra Almanlar’a attığı bildiri oldukça ilginçti: “Bizim iğreti hükümetimiz düşmüştür. Şimdi güç Rus Halkının elindedir. Yeni hükümetin en önde gelen görevi barışı hemen kuracak çalışmaları başlatmaktır. Barış ve sosyalizm için askerlerimizin savaşmasını durdurduk. Tek başına sosyalizm, proleterya tarafından, sonunda barışı getirecektir. Kardeşlerim: Bizi desteklemeniz, barışı kurmak için özgürlüğün temeli olacaktır. Bizim askerlerimiz silahlarını bıraktı. Şimdi sizin de barışı takip etmenizi bekliyoruz. Zafer barışındır, Yaşasın Sosyalist ve Uluslararası Devrimciler. Halk Komiserleri adına V.I. Lenin, L. Troçki.”

3 Kasım 1918 itibariyle, I. Dünya savaşının son günlerinde Avrupa’da Alman cephelerine havadan 10 milyondan fazla bildiri, İngiliz ve Fransız, Amerikan uçaklarınca atılmıştı. Bildirilerde özetle Alman askerlerini “teslim olmaya” çağıran değişik ifadeler vardı. Özellikle son atılan broşürler “Almanlar’a içinde bulundukları ümitsiz durumu ve teslim olmadıkları takdirde kendilerini bekleyen açlık ve sefaleti” anlatmaktaydı. Yine bazı broşürlerde “Almanlar, diktatör yöneticilerini kovarlarsa, İngilizler’in demokrasi çizgisinde yeni liberal ve demokrat Almanya’nın kurulmasını destekleyecekleri” vaat edilmekteydi.

5- Kurtuluş Savaşı: Kurtuluş savaşında İngiliz ve Fransız uçakları padişah Vahdettin’in “Savaşmayın, teslim olun” beyanları ile şeyhülislamın ağzından yazılmış benzer içerikli dini fetvaları, Kuvva-yı Milliye saflarına birçok kez atmışlardı. 1920 yılında Yunan uçakları tarafından Eskişehir’e Hilâfet (şeyhülislam) bildirileri atmıştı.

9 Ocak 1921 günü Yunanlılar’ın İnönü mevzilerine taarruza geçtiği anda bir Yunan uçağı Afyonkarahisar üzerinde 15 dakika uçarak, kent içine ve civar köylerine, Kuvva-yı Milliye komutanı Ethem (Çerkez Ethem) imzalı, Osmanlıca yazılmış “teslim olun, savaşmayın” çağrılı bildiriler attı. Aynı şekilde 3 Mart 191 tarihli bildiri de Çerkez Ethem’in ağzından yazılarak, kasaba ve köylere Yunan uçaklarınca atılmıştı. Metinde “Sahtekâr kumandanlarınız bir İnönü zaferiyle sizi perişan ettiler. Pişman olacaksınız. Bu Hoppa Beylere aldanmayınız. Muhakkak mağlup olacaksınız” diye yazıyordu. Bu bildirilerin etkisinin hiç olmadığı, nedenleri arasında okuma yazma oranının askerler ve köylülerde sıfıra yakın, rütbelilerde ise gönüllü seçimleri olarak Kuvva-yı Milliye saflarında bulunmaları gösterilmektedir.

Temmuz 1922’de Yunan mevzilerine kısıtlı miktarda bildiri uçakla atılmıştı. Özet olarak bildiride: “YUNANLI ASKERLER, Yunanistan’ın Anadolu’dan çekilmeye mecbur kalacağını sonunda sizler de anlayacaksınız. O halde siz burada daha ne bekliyorsunuz? Politikacılarınız sizin kanınızın akmasını seyretmek istiyorlar. Kralınız kendisinden başka bir şey düşünmüyor... Gözlerinizle gördüğünüz gibi Yunanistan’da yaşayanlar refah içindeler. Sizler cennet ülkenizi terk edip Haymana’ya geldiniz... Kan dökülmesini istemiyoruz… Fakat zaman geçiyor. Kısa bir süre sonra amacımıza kavuşmak için tüm gücümüzle çalışacağız: Bu kez askerlerinize öyle bir darbe indireceğiz ki,  Sakarya hezimetiniz bunun yanında hiç kalacaktır... Ailelerinizi kötü sonuçlar beklemektedir. Şunu bilmelisiniz ki, saldırımız başladığında bize silahlarını doğrultanlara cezamız pek ağır olacaktır. Bütün bu söylediklerimizi dinlerseniz harp hemen sona erecek ve hep birlikte ailemizin yanına gidip mutlu hayat süreceğiz. Onlar da bizleri beklemektedir.” ifadesi vardı.

Bir Yunan uçağı ile birisi Garp Cephesi Tayyarecilerine, diğeri de Tayyare İstasyon Komutanı Binbaşı Salim İlkuçan’a hitaben yazılmış iki mektup atmıştı. Mektuplar o sırada Yunanlılar’a esir olan Türk havacıların ağzından yazılmış gibi görünmekle birlikte, gerçekte zorla veya kendilerinin yazdığı anlaşılıyordu.  “Yunanlılar’la savaşmayın, onlara teslim olun” vb ifadeler içermesi nedeniyle, Türk havacıların morallerini bozmak yerine, savaşma arzularını perçinlediği anılarda belirtilmişti.

Yunanlılar tarafından yazılmış İngilizce bir mektup, yine Türk birlikleri üzerine atılmıştı. Mektupta “Türk Havacılarını hava muharebesine davet ederken, Türklerin istedikleri bir gün çay ziyafetine bekledikleri” yazıyordu. Buna cevaben Fransızca yazılmış mektubu, Pilot Yüzbaşı Fazıl ve Rasıt Binbaşı Salim İlkuçan’ın idaresindeki uçakla Afyon’daki Yunan birliklerine havadan attılar. Mektupta “Afyon ile Uşak arasında iki saat süreyle uçacakları ve bu süre boyunca Yunanlılar’ın en kahraman havacıları kimler ise çay ziyafetini Afyon üzerinde hava muharebesiyle kabul ettikleri” yazıyordu. Belirtilen gün ve saatte Afyon civarında ikibuçuk saat uçan Türk uçağına hiç bir Yunan uçağı muharebe için gelmemişti...

25 Temmuz 1922 günü Afyon civarında Pilot Teğmen Cemal ve Rasıt Yüzbaşı Ahmet Beyler, Bréguet-XIV tipi uçağıyla hava muharebesinde Yunan uçaklarınca düşürüldü. Ertesi günü bir Yunan uçağı kanadının ucunda siyah bir bez takılı halde uçarak, Türk birliğine bir paket attı. İçindeki mektupta “Dün bizim dört uçağımıza karşı iki saat boyunca savaşıp, birini delik deşik edip, diğerini kovduktan sonra keşif uçağınızın iki kıymetli mensubu Gazlıgöl civarında düşürülerek ölmüşlerdir. Onları yarın, kahramanlara lâyık ve şerefli bir cenaze merasimiyle kaldırmayı Yunan meslektaşlarınız bir görev kabul eder ve kahraman Türk Havacılarına baş sağlığı diler. Yunan Havacıları.”

28 Ağustos 1922’de Büyük Taarruzdan önce keşif görevi için kalkan Türk uçakları, Yunanlılar’a bildiriler atmışlardı. Ancak bunların içerik ve etkileri bilinmemektedir.

Devam edecek…