1) Zeplin Tarihçesi:

Sıcak hava balonun gelişmesini takiben o zamanların deyişiyle “sevk edilebilir balon” projeleri geliştirilmeye başlanmıştı. Başlangıçta öncü çalışmalar Fransa’da yoğunlaşırken çok değişik modeller üzerinde çalışılmıştı. Örneğin birbirine bağlı dört balonun üzerine eklenmiş yelkenle hareketi düşünülen bir model başarısızlığa uğramıştı…

*Temel sorun balonu istenilen yönde ve sürede hareket ettirilebilecek motorlar henüz gelişmemişti. O sırada James Watt’ın buhar motoru ise çok ağır ve ürettiği güç çok yetersizdi… Zeplinin öncü prototip araştırmalarında Fransa-Almanya rekabeti çok ilginçti. Fransızlar bunu adeta ulusal onur haline getirmelerine rağmen zaman içinde yarışta Almanya daha ileri çıkmıştı: menzil, hız, fonksiyon bakımından daha yetkin modeller geliştireceklerdi.

1784: *Fransız matematikçi ve mühendis Jean-Baptiste Meusnier Paris Bilimler Akademisine sevk edilebilir balon projesini sundu. Kendisi projesini gerçekleştirememişti.

*15 Temmuzda Fransız Jacques Charles ve Robert kardeşler, Jean-Baptiste Meusnier’in projesini gerçekleştirdiler: İnce, uzun formdaki balona bağlı kumanda sepetinde 80 kişi kol-ayak gücüyle mili döndürerek pervaneye gerekli gücü sağlamaya çalıştılar. 45 dakika uçan balonun gaz boşaltma musluğu olmadığı için yaklaşık 4 bin metreye devamlı tırmanmış, en sonunda yırtılarak yere düşmüştü. Kazada kurtulan olmamıştı.

1801: Bir Avusturyalı, balonun kartallar tarafından çekilmesi gibi parlak fikir (!) üzerinde çalışmasına rağmen hiçbir zaman hayata geçirilememişti.

1840: İngiliz Charles Green, Londra Politeknik Enstitüsü'ne kendi projesini sunmuştu: Minyatür bir balon, kurmalı zembereğin çevirdiği pervane ile yukarı-aşağıya hareket ediyordu. Bu proje gerçekleştirilememişti.

1850: Fransız Pierre Jullien puro şeklindeki balonun alt kısmına tellerle kumanda sepeti (sandalı), elevator (yükselip alçalmayı sağlayan aerodinamik yüzey) ve rudder (uzunluk ekseninde sağa-sola dönüşü sağlayan aerodinamik yüzey) eklemişti. Saat üreticisi olan Pierre, iki tane zemberek kurmalı pervaneleri de gövdenin iki yanına eklemişti. Model, Paris hipodromunda kısa süreli bir gösteri uçuşu yapmıştı.

24 Eylül 1852: Fransız mühendis Henri Giffard, 43 metre uzunluk, 12 metre en geniş çap, 2.500m³ hacminde ve 160kg ağırlığındaki hidrojen balonun altındaki tahtadan yapılmış sepete 3BB gücünde bir buhar motorunu monte etmişti. Motorun döndürdüğü üç kanatlı pervane ileri hareketi sağlıyordu. Balon eliptik formda olup etrafını ağla kaplamıştı. Paris hipodromundan havalanan bu araç 30 kilometre uzaklığa emniyetli iniş yapmıştı. Uçuşta ortalama hızı 8km/h ulaşmıştı. Bu modelden sonra küresel balonla benzer bir deneme yapmasına rağmen motordan yeterli gücü alamadığı için başarısız olmuştu.

23 Eylül 1870- 28 Haziran 1872: Fransa-Prusya (eski Almanya) savaşında Paris kuşatması boyunca sevk edilebilir balon önem kazanmıştı. Bu süreçte yaklaşık yüz kişi, on ton posta, 400 posta güvercini, 66 adet Henri Giffard tipi balonla Paris’in dışına güvenle taşınmıştı…

2 Şubat 1871: Fransız asıllı Henri Dupuy de Lôme, insan gücüyle hareket edebilen sevk edilebilir balon projesini gerçekleştirmişti. (Bazı kaynaklarda 1872 olarak da geçmektedir) 38 metre uzunluk, 15 metre en geniş çap ve 3.450m³ hacmindeki balonun sepetinde yer alan sekiz kişinin kol gücüyle çevirdiği krank mili dört kanatlı pervaneyi döndürerek ileri hareket sağlanıyordu. Üretilen güç 2BB olup balonun hızı en fazla 8km/h hıza ulaşmasına rağmen menzil, kişilerin performansına bağlıydı. Alçaktan yaptığı ilk ve tek uçuşunda istenilen yönde uçurulamadığı için proje rafa kaldırılmıştı. (Bazı kaynaklarda Paris kuşatmasında kullanıldığına dair bilgi yer almaktadır.)

14 Aralık 1872: Paul Haenlein isimli Avusturya asıllı Alman mühendis, ilk kez içten yanmalı pistonlu motoru balona monte ederek hareketi sağlamıştı. 50 metre uzunluk, en geniş çap 9.2 metre ve 2.400m³ hacmindeki balonu yine ilk kez havagazı ile doldurmuştu. Hava aracı ilk denemesinde 15km/h hıza ulaşılmasına rağmen aerodinamik yetersizlikten istenilen yönde uçamamasından ötürü deneme başarılı olamamıştı.

1881: Fransız iki kardeş Albert ve Gaston Tissandier, ilk kez elektrikli motorla çalışacak iki ucu sivri sosis şeklindeki yönlendirilebilir balon projesini geliştirdiler.

8 Ekim 1883: Fransız Tissandier kardeşler, 1.5BB gücü sağlayan bir elektrik motorunu 28 metre uzunluk, 9.2 metre en geniş çap ve 1.060m³ hacmindeki balonun sandalına monte etmişti. Elektrik motorunun çevirdiği pervane aracın hareketini sağlıyordu. Her ne kadar ağırlık/itki oranı yeterli gelmese de bir saat 15 dakika süren test uçuşunda sınırlı kumanda edebilmesine rağmen, sakin hava koşullarında sevk edilebilir aracını uçurmuştu. 26 Kasımda ikinci test uçuşunu yapmışlar ve 26 kilometre yol kat etmişlerdi.

9 Ağustos 1884: İki Fransız mühendis Charles Renard ve Arthur C. Krebs yaptıkları balonu 9BB gücündeki elektrik motoru ile hareket ettirdiler. “La France” isimli hava aracı 52 metre uzunluk, 8.5 metre en geniş çap 2.000m³ hacmindeki aracın menzili bataryaların kapasitesiyle sınırlı idi. İlk uçuş 23 dakika sürerken, 7.5 kilometre mesafeyi 20km/h süratle tamamlamışlardı. Ayrıca ilk kez rudder ve elevator, aerodinamik kaygılarla koordineli olarak yerleştirilmişti. Bu sayede kontrollü iniş yapabilmişlerdi. 1885 Eylülüne kadar yedi uçuş daha yapmışlar ve 23km/h lik hıza ulaşmışlardı.

1888: Alman Karl Benz’in içten yanmalı benzinli motorunu üretmesinden sonra Alman Hermann Wölfert sevk edilebilir balonunda bu motoru kullanmıştı. (Not: Yıllar sonra bu motor uçaklar için de kullanılacaktı)

1891: 1886 yılında Almanya’da geliştirilen dört zamanlı ve pistonlu Daimler otomobil motoru ilk kez bir balona uygulanmıştı.

1895: Almanya’da Ferdinand Adolf August Heinrich Graf von Zeppelin ve mühendis Theodare Kober’in birlikte geliştirdikleri ilk sevk edilebilir katı (sert) gövdeli hava aracının patentini aldı ve akabinde projesini savaş bakanlığına sundu. (Bazı kaynaklarda 1983 yılı olarak geçmektedir.)

1897: *Hermann Wölfert sevk edilebilir balonuyla Berlin’in Tempelholf meydanından havalanmış, 9 bin 200 metreye tırmandıktan sonra infilak etmişti. İlk kez kumanda edilebilir balonda can kaybı olurken, kazanın egzoz supabına yeterince yalıtım yapılmamasından kaynaklandığı tespit edilmişti.

*Bu kez balonun gövdesi (iskeleti dâhil) sertleştirilerek, yarı sert balon üretimlerine geçildi. Berlin’de Macar asıllı David Schwarz, alüminyum gövdeli kalın kalem formunda sevk edilebilir hava aracını yaptı. Üç pervanesi bulunan aracın 3.700m³ hacminin en büyük eksikliği hiçbir esneme-elastikiyet özelliğinin olmamasıydı. Kalkıştan kısa bir süre sonra kumanda sandalı balondan kopunca serbest olarak 6 kilometre daha uçan araç yere çakılmış, ekip küçük yaralarla kazadan kurtulmuştu.

1898: *Brezilya asıllı Fransız havacı Alberto Santos Dumont, ilk sevk edilebilir balonunu yaparak uçurmuştu. Daha sonraki modelinde balonun her iki ucunu sivri ve eliptik sosis biçiminde tasarlayarak üretmişti. Motor olarak gün be gün gelişen benzinli motor kullanmıştı.

* Fransız C. Renard’ın elektrik motoruyla kumanda edilebilir balonunun benzerini Amerikalılar, İspanya savaşında kullanmıştı. 20 dakika havada kalan araç inişte parçalanmasına rağmen ileride savaşlarda işe yarayacağı düşüncesini pekiştirmişti…

1900: Çelik iskeletli, alüminyum kaplama ve içinde bölümler halinde gaz balonlarından oluşmuş LZ-1 isimli hava aracını Graf von Zeppelin üreterek uçurmuştu. Costance gölü kenarında üretime başlamıştı. İlk modellerini suya inip-kalkabilen olarak planlamıştı. Bu yüzden Costance gölü üzerine bir yüzer hangar kurulmuştu. İlk modelinde 117 metre uzunluk, 11 metre en geniş çap, iki kabin, iki 15BB gücünde benzinli motor ve dört pervane vardı. Test uçuşlarında bazı mukavemet ve hareket noksanlıkları ile istikrarlı manevra yapamadığı ortaya çıkmış, 2 Temmuzda araç kırılmıştı… Ayrıca Savaş bakanlığına sunduğu başka bir projesinde, hava treni gibi çalışacak zeplin, bir seri motorsuz katı gövdeli hava araçlarını çekecekti. Bakanlık bu projeyi gerçekçi bulmayarak reddetmişti. Parası tükenince zararını karşılamak için hava aracını parçalattırıp kaplama alüminyum levhaları hurda olarak satmıştı.

1901: Paris’te düzenlenen kumanda edilebilir hava araçları yarışmasını Alberto Santos Dumont kazanmıştı. Yarışın başladığı havacılık kulübüne, Eyfel kulesinin etrafından dolaşarak tekrar inmişti. 11 kilometrelik rotayı 30 dakikada tamamlarken, 125 bin Fransız Frankı ödülü altıncı kumanda edilebilir balonuyla kazanmıştı. (A. Santos Dumont toplam 14 adet kumanda edilebilir hava aracı yaptıktan sonra uçak üretimine yönelmişti.)

1902: Fransız Paul-Pierre Lebaudy kardeşlerin yepyeni bir anlayışla “Le Jaune” isimli hava aracını yaptılar. Yarı-sert gövdeli yani eliptik çelik iskeletin etrafını balon kaplayacaktı. Ayrıca kumanda sepeti (sandalı) ana gövdeye aynı yapıyla bağlanmıştı. 65.5metre uzunluk, 10 metre en geniş çap, 2.300m³ hacimli balonu 10BB gücündeki motor iki pervaneyi çeviriyordu. 1903 yılına kadar 29 uçuş yaparken 38km/h sürat elde etmişlerdi. 29'uncu, son uçuşunda fırtınaya yakalanan hava aracı parçalanmıştı.

Devam edecek...