Gerçekçi baktığımızda, hiçbir ülkede mükemmeliyete ulaşmış ve kaza-kırım rakamları sıfırlanmış bir örnek yok… Ama batı ülkelerine yakın bir mâkul ölçü tutturulduğu zaman, bunu normal sayabiliriz. Biz ülkemizde temel sorunların çözüldüğünü, sistemin doğru işlediğini görmek istiyoruz. Böylesi bir görüntü insanlara ümit veriyor; tersi durumlar ise ümitsizliğe sürüklüyor. Sorunlar ortadayken, bilimsel gerçekleri görmezden gelme tutumları, yaşamsal konulara ticari yaklaşımlar ve politik tercihler hepimizi üzüyor ve kızdırıyor... Motivasyon kaybı, kalifiye eleman yitimi, havacılık kültürü erozyonu oluyor. Derinden derine risk artıyor... Ülkemizdeki bu durumlarla ilgili olarak hepimizde biraz ümitsizlik, karamsarlık, biraz da kızgınlık var...

Sivil havacılığımızı sırtında taşıyan arkadaşlarımız içinde üç grup olduğu görünüyor:

1. Duyarsız kişiler

Sektörün içinde olup da bu sıkıntıları gören, yaşayan, ama kısa vadeli çıkarları uğruna sessiz kalan, etliye-sütlüye karışmayanlar... Havacılık aktüalitesinin okunabileceği belli başlı sitelere girip neler olup bittiğini bile izlemeyenler... Akademi çağrımıza, anket önerimize, e-posta ve bizzat telefon ederek yaptığımız davete yanıt bile vermeyenler var. Belki hâkim “korku kültürünün” esaretindeler! Ulaştırma Bakanı, pilotlarımızın Lufthansa’da mesleki eğitimden ve psikolojik testlerden geçirileceğini duyuruyor... Bakan’ın duyduğu bu ihtiyaç, bir gerçeği yansıtıyorsa durum vahim demektir; abartılı bir söylem ise, pilotlarımızın bundan alınıp tepki göstermeleri gerekirdi. Ama ne görüyoruz? Hiçbir tepki yok! Bu ikrar mıdır, yoksa korku mu? 

2. İyimserler

Sivil Havacılık Gn.Md. Ali Arıduru 26 Şubat 2010 günü Madrid’de ECAC toplantısında (Avrupa Sivil Havacılık Konferansı) Eğitimden Sorumlu Odak Başkan seçildi. Bazı kaynaklar da bu seçimin yorumu olarak, Türkiye’nin Havacılık Eğitim Üssü olacağını açıkladı… THY’nin Avrupa’nın 3. büyüğü olacağı da söyleniyor… Kulağa çok hoş gelen bu haberlerden herşeyin yolunda olduğu sonucunu çıkaran iyimserlere soruyorum; gerçekten de herşey bu kadar iyi ve biz başkalarını eğitecek düzeyde miyiz? Ülkemizdeki bazı uçuş okullarının eğitim kalitesinin ve mezunların lisan düzeyinin yetersizliği konuşulurken, insan performansı ve CRM eğitimlerinin eksik olduğunu bizzat pilotlar kabul ediyorken, Hava Kuvvetleri destek vermese uçuş doktoru eğitimi yapılamaz durumdayken, uçuş teknisyenlerimizin sertifikaları Avrupa’da geçerli sayılmıyorken... nasıl bir eğitim üssü olacağız? Hangi eğitici kadrolarla Avrupa Sivil Havacılık Konferansı (ECAC) üyelerine eğitim vereceğiz? Biz bugün için Avrupa’ya hocalık etmek durumunda değiliz; ileride belki olur ama bugün öncelikle kendi kapımızın önünü süpürmeliyiz.

Aşırı iyimserliğin sistemi riske götürebileceği bağlamında bir diğer tartışma da hızlı büyüme konusudur. Uçak, destinasyon, havaalanı sayılarının hızla artması, çok sayıda yerli-yabancı personel istihdamı gibi söylemler bazı yöneticilerde coşku, bizde ise ürküntü yaratıyor... Bütçenizden büyük paralar ayırırsanız çok uçak alır, çok havaalanı yapabilirsiniz. Ama bunları sağlıklı biçimde işletecek eğitimli ve deneyimli kadrolar, sistem içindeki koordinasyon, vs. para ile bir anda satın alınamıyor. Büyüme emin adımlarla, yavaş yavaş ve sindirerek olmalıdır.  

3. Kötümserler

Sistemin iyi işlemesini ve emniyetle uçuşlar gerçekleşmesini herkesten çok isteyen, ama ciddi bazı sorunları görerek kötümser düşünen kişilerin dikkat çektiği konu başlıkları şunlardır:

1. Uçuş ekiplerinin ve kontrolörlerin yorgunluğu,

2. Yer destek cihazlarının yetersizliği,

3. Havacılık kültürünü sindirememiş yöneticilerin baskıları,

4. Ciddi boyutta CRM sorunları,

5. Kaza incelemelerinin ehil kişilerce yapılmaması, toksikolojik incelemelerin yetersizliği,

6. Uçuş ekiplerinin insan faktörü derslerinin geçiştirilmesi,

7. Pilotların lisan düzeyinin yetersizliği,

8. Yabancı pilot ve hava trafik kontrolörlerinin sisteme girmesiyle ilgili müstakbel sorunlar,

9.  Bazı uçuş okullarındaki eğitim kalitesinden duyulan kaygılar,

10. Sektördeki hızlı büyüme ve rekabetin riski arttırdığı,    

11. Havada acil tıbbi durumlar için yer merkezlerinden destek sağlanamaması,

12. Sistemde uçuş doktoru desteğinin halen yok hükmünde olması,

13. Hava trafik ve kabin ekiplerinin pilotlar gibi sağlık muayenelerinden geçmesi ihtiyacı,

14. Kaza beklentilerinin konuşuluyor olması...  

Kaza beklentisi

Türk sivil havacılığında maalesef yüksek kaza oranları var: 1 milyon uçuşta kaza oranları: Delta: 0.30  British: 0.32  Lufthansa: 0.41  Air France: 1.19  KLM: 1.25   THY: 7.30  (Kaynak: www.airdisaster.com) 

Sivil Havacılık Akademisi kuruluşunun rasyoneli

Bütün bu sorunlara çözüm üretecek bağımsız, bilimsel bir yapılanmaya ihtiyacımız olduğu açıktır. Havacılığın bir bilim olduğu gerçeğinden hareketle, sorunların ve çözümlerin tartışılacağı ‘akademik bir yapı’ oluşturma zamanı gelmiştir. İdeali, ABD'deki gibi özerk çalışan NTSB (National Transportation Safety Board) benzeri bir yapılanmadır. Ülkemizde yıllardır konuşulan Sivil Havacılık Kurumu bir türlü hayata geçemedi. Bu işlevi gören başka bir mekanizma da yok gibidir. Türkiye Sivil Havacılık Akademisi fikri bu düşüncelerle gelişti.

Üniversitelerin ve resmi kurumların boş bıraktığı bir alanda inisiyatif alıyoruz. Sistemin bugününe ve geleceğine ilişkin kötümser düşüncelerimiz var. Akademi, sistemdeki bütün karmaşık sorunları bir çırpıda çözme iddiasında değildir; bu, ütopya olurdu. Ama bir adım atma fikri, bir şeyler yapma girişimi çoğu çevrede coşkuyla karşılandı. Nedense bu girişimden kaygı duyanlar da oldu...

Akademinin Etkinlikleri

1. Sivil havacılığımızdaki sorunlara alternatif projeler üretmek, raporlar hazırlamak,

2. Uçuş kazalarını minimize etme misyonu doğrultusunda zafiyet ve risk alanlarında çalışma grupları oluşturmak,

3. Uçaklarımızın karıştığı olay ve kazalarla ilgili yorum yapmak,

4. Teknik ve sağlık istatistikleri hazırlamak,

5. Eğitim programları (panel, seminer, konferans, kurs, kongre) düzenlemek,

6. Uçuş ekipleri ve uçuşu destekleyen grupların çalışma koşulları, stresleri ve risk alanlarını kapsayan araştırmalar (anketler) yapmak,

İlkeler

- Sektördeki gruplaşmaların dışında kalmak; politikaları, egoları ve kişisel çekişmeleri işe karıştırmamak

- Hiçbir çıkar güdüsü olmadan, özverili çaba göstermek

- Bilimsel doğruları tek referans olarak almak.

Sivil Havacılık Akademisi, yukarıda sıralanan ihtiyaç ve ilkeler çerçevesinde kuruldu. Hiçbir devlet kuruluşuna veya şirkete bağımlı olmadığı için özgürce çalışacak; doğru çalışmalar yaparsa prestij kazanacak, yetersiz kalırsa silinip gidecek. Bundan kimsenin rahatsızlık duymaması gerekir. Hattâ, sistemi yapıcı biçimde eleştirip, akılcı-bilimsel-yansız öneriler getirme misyonu ile ortaya çıktığı için teşvik ve takdir edilmesi gerekir diye düşünüyoruz.

22 Mart günü yapılan tanışma ve kuruluş toplantısında yukarıdaki konularda katılımcılar arasında mutabakat sağlandı. Mayıs ayında Eskişehir’de ikinci toplantımızı yapacağız. Bu hareketin bir başkanı yok, koordinatörü ve çalışma grupları var. Söyleyecek sözü, koşturacak nefesi olanlara kapımız açıktır.

Nemelâzımcılar için bir öykü

Kanuni Sultan Süleyman, yükselişe getirdiği devletin âkıbetini merak eder. Süt kardeşi büyük âlim Yahya Efendi’ye mektup yazarak çöküş ihtimalini sorar. Yahya Efendi’nin yanıtı kısadır: “Nemelâzım be Sultanım!” Padişah hayrete düşer, böyle bilge bir zâtın böylesine basit bir cevap vermesinde bir manâ mı vardır merakıyla Efendi’nin Beşiktaş’taki dergâhına gider ve sorusunu sitem ederek tekrarlar; “Ağabey ne olur geçiştirme, soruyu ciddiye al” deyince, Yahya Efendi şöyle söyler:

“Sultanım, Bir devlette zulüm yayılsa, haksızlık şâyi olsa, işitenler de NEME LÂZIM deyip geçse, koyunları çobanlar yese ve bilenler de sussa, fakirlerin muhtaçların feryâdı göklere çıksa, ama bunu taşlardan başka işiten olmasa... İşte o zaman devletin sonu görünür, halkın itimadı ve hürmeti sarsılır... Çöküş ve izmihlâl (tükenme) böylece mukadder olur...”