Güneş gözlükleri bir pilotun gizemli dış görünüşüne katkıda bulunur; imajını parlatır. Ama iyi bir güneş gözlüğünden beklenen bu değildir. Kaliteli güneş gözlükleri, kokpit ortamında pilotların görme performansını arttırdığı gibi, göz yorgunluğunu azaltır. Sert güneş ışığının etkisini hafifletir ve göz dokularını güneşten gelen radyasyondan korur. Ek olarak ani kabin basıncı kaybı durumlarında uçuşan cisim ve tozlardan; keza kuş çarpması durumunda göze zarar verme ihtimali olan kalıntılardan vs. gözleri korur. Güneş gözlükleri parlak ışığa bakma sonucunda uzayan karanlık adaptasyonu sürecini de kısaltır.
RADYASYON: Güneşe uzun süreyle veya kısa sürede-yoğun şekilde maruz kalmak; güneş yanığı, cilt kanseri, katarakt, makula dejenerasyonu, alerji gibi göz hastalıklarına neden olur. Dünya atmosferinin zararlı güneş radyasyonunu (gamma ve x ışınlarını) süzme işlevi vardır. Buna rağmen infrared (IR) ve ultraviole (UV) radyasyonu, bulunulan irtifa ve enleme, çevredeki yansıtıcı yüzeylere göre değişen oranlarda zararlı etkiler yapabilir. Örneğin UV radyasyonuna maruz kalma oranı her 1000 ft irtifada yüzde 5 artar. En zararlı UV formu olan UVC, atmosferin ozon tabakası tarafından emilerek dünyaya erişmesi engellenen ışınlardır. Ama gene de güneşli bir yaz günü bulutların üstünde, geniş kokpit camı olan bir uçakla uçarken göze zararlı ışınların alınabileceği unutulmamalıdır. Amerikan Optometri Birliği yüzde 99-100 UVA ve UVB koruması olan güneş gözlüklerini tavsiye etmektedir. Böyle UV korumalı güneş gözlükleri cam, plastik, CR-39 plastik ve polikarbonat materyallerden üretilebilir.
GÖZLÜK CAMI MATERYALİ: Uçuş sırasında kullanılan güneş gözlüklerinin görülebilen ışığın en fazla yüzde 70-85’ini bloke etmesi yeterlidir; daha fazlası görme keskinliğini azaltarak kokpitte yazılı materyalin okunmasını veya göstergelerin görünmesini zorlaştırır. Günümüzde en sık kullanılan mercek maddelerinin üçü: Taç camı, CR-39â monomer plastiği ve polikarbonat plastiğidir.
- Cam mercekler mükemmel optik özelliklere sahiptir ve çizilmeye de daha dirençlidir; ancak daha ağırdırlar ve diğerlerine göre darbelere daha dayanıksız olup kırılma riski vardır.
- Polarize camlar, kar veya su gibi yatay yüzeylerden yansıyan ışığı engellemekte faydalı iken, bir uçağın kanadından veya camından parlayan ışığı da maskeleyeceği için trafikteki “gör ve kaçın” (see-and-avoid) zamanını da azaltabilir. Polarize camlar parlaklık önleyici filtreler içeren cihazların görünürlüğünü de azaltabilir veya tümüyle yok edebilir. Ayrıca uçağın ön camından dışarının görünmesini de katmanlı malzemenin çizgilerinin belirginleşmesine neden olarak engelleyebilir; bu nedenlerle pilotlara önerilmez.
- Anti refle kaplamalar optik berraklığı arttırırlar, ama su ve yağı çektikleri için sık temizleme gerektirirler; bu kirlenmeyi azaltan özel kaplamalar vardır.
- Fotokromatik camların güneş ışığına, sıcağa veya UV’ye maruz kalınca otomatik olarak kararma, az ışıkta da renginin açılma özelliği vardır. Ancak bu otomatik renk değişimi karanlığa uyumu azaltır; pilotun kokpit içindeki görsel etkinliklerini de zorlaştırır. Özellikle bulut içi ve gece uçuşlarında görüş aydınlığını azalttığı için tavsiye edilmez.
- Plastik mercekler mükemmel optik niteliklere sahiptir, daha hafiftir ve cam merceklere göre kırılmaya daha dayanıklıdır, ancak çizilmeye dayanıklı kaplamayla bile görece kolay çizilirler.
- Polikarbonat plastik mercekler CR-39’dan daha hafiftir ve piyasadaki kırılmaya en dayanıklı merceklerdir. Yüksek bir refraktif düzeltme gerektiğinde, yansıtma-önleyici kaplama eklenmediği takdirde CR-39’dan daha kötü optik niteliklere sahiptir. Polikarbonat mercekler daha güçlü bir çizilme-önleyici kaplamaya sahiptir ve yapılarında morötesi koruma özelliği taşırlar. Sonuç olarak cam ve CR-39 plastik materyaller yüksek optik kalite gösterirler; polikarbonatların ise daha hafif ve darbelere dirençli olma avantajı vardır.
RENK: Gri renkli camlar renk algılamasını en az değiştirendir. Pilotların bir kısmı gri-yeşil ve kahverenginin parlaklığı arttırdığını, ışık dağılmasını (mavi-mor) azalttığını, böylece sisli/puslu ortamlarda kontrastı arttırdığını belirtmişlerdir. Sarı, amber ve portakal renkli camların daha kısa dalga boyundaki ışıkları (maviyi) elimine ederek görmeyi keskinleştirdiğini söyleyen pilotların bu gözlemini doğrulayan bilimsel çalışma yoktur. Dahası bu renkler, çarpışma önleyici ve yönlendirici yeşil ve kırmızı sinyallerin ayırt edilmesini güçleştirir. Sonuç olarak gri, gri-yeşil ve kahverengi, pilotlar için en uygun güneş gözlüğü cam renkleridir.
ÇERÇEVE: Askeri pilotlar için kask ve maske takılmasını engellemeyecek; akrobatik manevralar, türbulans veya ani baş hareketlerinde yerinden fırlamayacak çerçeveler seçilmelidir. Numaralı gözlük kullanılıyorsa çerçevenin yüze iyi oturması gerekir; çünkü kolayca yüzden kayabilecek bir çerçeve, pilotun uçuşta görüşünü bir anda zorlaştırabilir; hattâ göz yaralanmalarına neden olabilir. Çerçeve yüze uygun ve hafif; camlar darbeye dayanıklı ve optik kalitesi iyi olmalıdır. Numaralı gözlük kullananların bir bant veya boyundan geçen bir zincir takması yararlıdır; böylece çerçevenin yüzden ani fırlama durumu ya engellenmiş veya fırladıysa tekrar takılabilmesi kolaylaştırılmış olur.
Kaynak: Ronald W. Montgomery, Van B. Nakagawara. Sunglasses for pilots; beyond the image. FAA Civil Aerospace Medical Institute