Zaten son birkaç senedir ‘Kırmızı Sokak’ projeleri, Afyon Valiliğinin piknik alanlarına getirdiği içki yasağı, tren restoranlarında alkollü içkilerin kaldırılması, belediyelerin alkol satan bayilere ve lokantalara yaptığı baskılar biçiminde, “memleketi alkoliklerden temizleme harekâtı” başlatıldığı ve bunun adım adım ilerletildiği görülmekte; bu durum bazılarını memnun etmekte, bazılarını kaygılandırmakta idi. Neyse ki, birkaç alkoliği ibret-i âlem için Taksim’de sallandırma noktasına gelinmedi. Ama yakın zaman dilimlerinde üst üste bazı uçak içi alkollü olaylar yaşanınca, "Bu alkolikler de çok oluyor artık, uçaklarda da huzur kalmadı, yasaklansın gitsin!" fikri kuvvet kazandı; âdeta bunu bekleyen bazı gruplar da kampanyalarına hız verdi. Hürriyet gazetesi yazarı Ahmet Hakan bu psikolojiyi, “kibirli bir 'buralar artık bizden sorulur' havası... 'yahu 10 yıldır iktidardayız, muhafazakâr Anadolu şehirlerine şarapsız gidemeyecek miyiz, bu nasıl muktedirlik arkadaş'... 'buralarda artık bizim borumuz ötüyor' duygusunu hissettirme çabası... olarak tespit etmiş...

Yeşilay Cemiyeti'nin görüşü

Geçen sene görevden alınan Yeşilay Cemiyeti Genel Başkanı Av. Muharrem Balcı, THY ve TCDD'de alkolün yasaklanmasını seslendiren ilk kişilerden idi. Şimdiki Başkan Prof. İhsan Karaman da (kurumunun ideolojisinin gereği olarak) uçaklarda alkolün yasaklanmasını isterken, tezini son 3 yıldaki 6 olaya dayandırdı ve bu olayların özetini şöyle sıraladı:

- 7 Kasım 2009: Brüksel-Eskişehir seferini yapan THY uçağına alkollü binip, sigara içerek, hosteslere hakaret eden yolcu, Eskişehir'de polis tarafından gözaltına alındı.

- 21 Aralık 2010: THY'nin İstanbul-Hartum seferini yapan uçağında bulunan aşırı alkollü Nijeryalı bir yolcunun diğer yolculara saldırması nedeniyle kaptan pilot kalkıştan vaz geçti.

- 3 Ocak 2013: İzlanda-New York seferini yapan uçakta olay çıkaran bir yolcu, mürettebat tarafından koltuğa koli bantlarıyla bağlandı.

- 12 Ocak 2013: İstanbul-İzmir seferini yapan Onur Air uçağında, kabin memurlarının uyarılarına rağmen cep telefonlarını kapatmayıp uykuya dalan biri Azeri 2 alkollü yolcu, iniş sonrası apronda kendilerine tepki gösteren yolcuları tartakladı.

- 7 Şubat 2013: THY'nin Guangzhou-İstanbul seferini yapan uçakta alkollü bir yolcu, eline geçirdiği cam parçasıyla görevli hostese saldırdı...

Rakamların gösterdiği

Şüphesiz bu alkol kokan olaylara çok daha fazlası eklenebilir. Bizim ülkemize dair tuttuğumuz çetelede son 5-6 yıla ait 20-30 olay daha var. Ama dünyada yılda 3 milyar kadar insanın havayoluyla seyahat ettiği bir sektörde, yılda belki 100-200 gibi rakamlarla ifade edilen alkole bağlı olay sayıları bile oransal olarak çok düşük kalır. Türkiye’de yılda 130 milyon insanın uçağa bindiği, sadece Atatürk Havalimanına günde binden fazla iniş-kalkış olduğu göz önüne alındığında, yılda en çok 10-15 alkollü yolcu olayı, durumun ne kadar abartıldığının göstergesi sayılabilir.

Yeşilay Başkanının gazetelere verdiği demeçte, aşırı alkol tüketiminin kabinde olay çıkış sebepleri arasında %20 oranında bulunduğunu söylemişti (ilk sırada %38 ile sigara içme kavgaları var). Bu istatistik tersinden okunduğunda, kabinde olay çıkaranların %80’inin alkol almamış kişiler olduğu anlaşılıyor. Önyargılardan arınıp, serinkanlı ve objektif bakarsak, ülkemizde ve dünyanın her yerinde, milyonlarca insanın uçakta makul miktarlarda alkol alıp, hiçbir olay çıkarmadan uçuşunu tamamladığını görebiliriz.

Psikolojik açıdan

Uçağa adımını atan hemen her insanda az veya çok, örtülü veya açık biçimde kaza ve ölüm korkusuna bağlı uçuş anksiyetesi vardır. İçinden çıkılması imkânsız, kapıları sımsıkı kapatılmış bir silindir içindeki dar koltuklarda saatlerce bağlı olarak oturmak; sabotaj, motor durması, yangın, oksijensizlik, çakılma gibi durumlarda çaresiz biçimde ölme ihtimali... Bu senaryolar bazı insanlarda yoğun sıkıntı yaratabilir. Bazılarında bu sıkıntı özellikle türbulanslı uçuşlarda panik ataklara kadar tırmanabilir. Uçuş fobisi yaşayan yolcuların oranı bir çalışmada %24 civarında bulunmuştur.

Bu yolcuların bazıları ilaç alarak uçağa binerler, dua ederler; çoğu müzik, kitap, bulmaca, film, yemek ve gevezelik ile sıkıntısını bastırmaya çalışır. Bazıları da 1-2 duble içki alarak relaks olmak ve uyumak ister. Uçuş korkusu olmadan biraz içki alıp çakırkeyif olmayı sevenler de vardır... Sonuç olarak, konunun psikolojik boyutlarını dikkate almadan bu insanları, “bir saatlik uçuşta alkol almadan duramayan, inadına içki isteyenler” olarak nitelemenin yanlış olduğunu söylüyoruz. Bu tarz tercihi olan insanları alkolik kategorisine sokup özgürlük alanlarına girmenin doğru olmadığını düşünüyoruz.

Uçaklarda meydana gelen agresif-itaatsiz yolcu olaylarının tümünü alkol ve sarhoşlukla ilişkilendirmek (ideolojik bir yaklaşım değilse), bir çeşit yanılsama veya kolaycılıktır. Meyhanelerde bile “efendice” alkol alan insanların %99’dan fazlasının hiçbir anormal davranışı olmaz. Alkolle ilişkilendirilen davranış bozukluklarının perde arkasında kalan unsur, kişilik bozukluklarıdır. Lümpen, maganda, psikopat, paranoyak, histerionik veya narsist kişiler, alkol alsalar da almasalar da kolaylıkla hadise çıkarma eğilimindedirler. Hastanede doktor döven, trafikte Azrail kesilen, oruçluyken bile kavga bahanesi arayan bu kişilerin uçak içinde rahat durmaları beklenebilir mi?

Uçaklarda tuvalette sigara içenler, uyuşturucu krizine girenler, sapıklar, fanatik eylemciler, bulaşıcı hastalığı olanlar, sürekli ağlayan çocuklar, panik atak ve kalp krizi geçiren, ölen yolcular, ayağı kokanlar vs. de diğer yolcuları rahatsız ederler. Bunların hepsini olağan karşılayıp, sadece alkol alanları potansiyel suçlu gibi yargılamak mantığa sığmaz. İnsan olan her yerde her çeşit olay olur; bir toplu taşım aracında uçuyorsak, bu süreçte gelişen bazı olaylara tahammül göstermek, bazılarına da (yasak koymaktan önce) önlemler düşünmek gerekir.

Alkollü yolcular için önlemler

Uçuşta bir yolcunun alkol almasını engellemenin tek haklı gerekçesi, uçuş güvenliğini tehlikeye sokacak veya diğer insanlara rahatsızlık verecek bir durumun olmasıdır. Böyle davranan kişiler için tabii ki en etkili caydırıcı tedbirler ve müeyyideler uygulanmalıdır:

-          Uçağa giriş sırasında, taşkın davranışları görülen sarhoş yolcuların engellenmesi,

-          Uçakta alkol ikramlarının sınırlanması veya ücretli olması,

-          Olay çıkaranlara uçakta bulunan hava polisi (Sky Marshal) tarafından müdahale edilmesi,

-          İnişte kesinlikle adli işlem ve para cezası uygulanması,

-          Kara listeler (List of Unwanted Passengers) hazırlanarak, bilet satılmaması…

THY Yön.Krl.Bşk. Hamdi Topçu, uçaklarda alkol kısıtlamasının kısa Anadolu uçuşlarını ve sadece 7 müslüman ülkesini kapsadığını açıkladı. "Alınan son kararlarda inançsal değerlerimizin etken olduğunu söyleyenlere sesleniyorum; haksızlık yapıyorsunuz. Çünkü eğer iddia edildiği gibi nedenler etken olmuş olsaydı, o zaman 30 hatta değil, yurt içi yurtdışı tüm hatlarda alkolü kaldırırdık. Ve hattâ dünyanın en güzel CIP salonu ünvanına sahip Atatürk Havalimanı'nda da alkol ikramı yapmazdık! İslâmiyette 'daha az günah işlemek' diye bir şey yoktur. Biz profesyoneliz. THY'nin daha çok kâr etmesi ve büyümesi için de her türlü aracı, argümanı ve pazarlama yöntemini kullanırız" dedi.

Sayın Topçu bu sözleriyle son noktayı koymuş ve ülkemizin bir S.Arabistan veya İran olmadığı mesajını vermiştir. Ancak, laik kesimlerin bazı kaygıları devam etmektedir.