6 Mart 1915: HMS Queen Elizabeth’in atışlarını yönlendirmek için bir deniz uçağı Ark Royal’den denize indirildi. Ancak denizdeki kaba dalgalar yüzünden uçak görevi iptal edildi.

8 Mart 1915: 6-7 Mart günleri olumsuz hava koşulları nedeniyle uçuş yapılamamıştı. 8’inde sabah hava iyiye doğru düzelince Ark Royal’den bir uçak keşif için kaldırıldı. Ancak bölgede bir süre daha devam eden bulut ve yağış nedeniyle uçak geriye dönmüştü. Öğleden sonra uçak gemisi Saroz körfezine gitti. Müttefik savaş gemilerinin Bolayır açıklarından top ateşine tuttuğu Osmanlı savunma hatlarına atış tanzimi için iki uçak kaldırıldı. Bulut alt tavanının az olması nedeniyle uçaklar Türk ateşine maruz kalınca geriye döndüler. İngilizlerin HMS Agamemnon ve HMS Nelson zırhlıları, bir İngiliz uçağının yardımıyla Hamidiye mevzilerini dört saat boyunca bombaladılar. Hamidiye tabyası saldırıdan çok etkilenmezken, boş kale yıkılmıştı.

10 Mart 1915: İngilizlerin HMS Cornwallis ve HMS Irresistible zırhlıları ile HMS Dublin kruvazörü, Bolayır açıklarından Osmanlı tabyalarını topçu ateşine tutarken, uçak gemisinden kalkan uçaklar gemilere atış yönlendirme yardımı için görevlendirilmişlerdi.

11 Mart 1915: Londra’dan Amiral Carden’e gelen cevap telgrafında herhangi bir endişeye kapılmadan derhal harekete geçmesi emrediliyordu. Amiral hastalanınca yerine yardımcısı Amiral Robeck görevlendirildi, kendisi görevinden istifa etti.

13 Mart 1915: Ark Royal’den kaldırılan 172 kuyruk numaralı Wight Pusher tipi deniz uçağı Seddülbahir, Hisarlık, Kilitbahir arasında keşif görevine çıktı. İlyas Burnu civarında sahil bataryaları ile yüzen batarya olarak kullanılan Muin-i Zafer gemisinden açılan ateşten hasarlanınca geri dönmek zorunda kaldı. Pilot Teğmen Cemal Durusoy Ertuğrul isimli Blériot uçağıyla öğleden sonra boğazın Anadolu kıyıları ve Erenköy üzerinde keşif uçuşu yaptı. Bir İngiliz uçağı öğleden sonra Çanakkale sırtlarında keşif uçuşu yaptı.

14 Mart 1915: Bir İngiliz uçağı İlyas Burnu civarında keşif uçuşu yaptı. Havuzlar bölgesindeki Osmanlı topçu bataryasına bomba attı ama bir tesiri olmadı. Açılan ateş sonucu bölgeden uzaklaştı.

15 Mart 1915: Müttefik uçakları boğaz girişinde mayın tarama için keşif uçuşu yaptı.

16 Mart 1915: Ark Royal’den kaldırılan bir deniz uçağı boğaz girişi ve ortalarında keşif uçuşu yaparak ingiliz gemilerinin mayın temizleme görevinin başarılı olduğunu rapor etti. Çanakkale Cephesine tahsis edilen 3 uçaktan ilki İstanbul’dan havalandıktan sonra 4 saatlik uçuşla Çanakkale’ye vardı. İngiliz Hükümetinin Londra’da yaptığı resmi açıklamaya göre, Osmanlı sahil bataryalarının keşfi için uçan iki deniz uçağından biri denize düşerek iki uçucusu ölmüş, 173 kuyruk numaralı diğer uçak ise 28 mermi isabet etmesine rağmen geriye salimen dönmüştü...

17 Mart 1915: Bozcaada yakınlarına demirleyen Ark Royal uçak gemisinden 922 kuyruk numaralı uçakla N. S. Douglas ve B. J. Broady isimli İngiliz uçucular, denize indirilerek havalandılar: 10.50-12.10 saatleri arasında yaptıkları keşif uçuşunda Kepez burnu, Sarısağırlar körfezi ve Soğandere açıklarında bir kaç deniz mayını tespit etmişlerdi. Ancak mayınların tamamını keşfedememişlerdi. Görev sonunda genellikle mayından temiz raporu vermişlerdi... Hacı Paşa çiftliğinde bulunan Çanakkale Boğaz Savunma Komutanlığı üzerinde uçuş yapan bir İngiliz uçağı yerden açılan ateş sonucu bölgeden uzaklaştı... İstanbuldan bir gemi ile sandıklarda getirilen 993/14 kuyruk numaralı Rumpler B-1 tipi uçak, aynı gemiyle gelen birkaç Alman teknisyenin yardımıyla, Çanakkale’de hızla montajı tamamlandı. Aynı gün Çanakkale’ye bir torpidobotla gelen Alman Pilot Yüzbaşı Erich Serno ve Rasıt Yüzbaşı Schneider tarafından test uçuna çıkarıldı. Bu, Ertuğrul’dan (Blériot) sonra cephede kullanılan II. kara uçağı idi: Havada genellikle düşman uçaklarını gören Osmanlı askerlerin moralini olumlu yönde etkilemesi bakımından önemliydi. Ayrıca keşif için aynı uçuşta Bozcaada civarında müttefik savaş gemilerini de gözlemlediler. Pilot Teğmen Cemal Durusoy boğaz üzerindeki keşif uçuşunda, daha önceden Osmanlı mayın gemilerince boğaz girişine dökülmüş olan mayınların gemilerin geçebileceği kadar temizlendiği bilgisini, Cevad Paşa’ya uçuş sonu raporunda verdi.

18 Mart 1915: Alman Pilot Yüzbaşı E. Serno ve Rasıt Yüzbaşı Schneider Rumpler B-1 tipi uçakla sabah alaca karanlığında kalktılar. Bozcada ve boğaz girişinde yaptıkları keşif görevinde seyir halinde 40 kadar İngiliz savaş gemisinin boğaza ilerlediklerini, Fransız gemilerinin henüz demir aldıklarını dönünce rapor ettiler: Gemilerden açılan ateş sonucu görevi yarıda kesip hemen geri döndüklerini de belirttiler. Almanların görev sonu raporu üzerine hemen Pilot Teğmen Cemal Durusoy, Blériot uçağıyla havalanarak boğaz civarında keşif görevine başladı. Müttefik donanmasının boğazın girişine yaklaşmakta olduğunu görünce o da hemen geri dönerek düşman donanmasının saldırmak üzere olduğunu bildirdi. Müstahkem Mevki komutanı Cevat Paşa’nın emriyle bir de Alman Pilot Yüzbaşı Zernof ve Rasıt Yüzbaşı Schneider Çanakkale meydanından son kez, keşif uçuşuna kalktılar. 1600 metre yükseklikten önce batı, sonra güney ve güneydoğu rotasında uçtular: Onlar da boğaz girişine yönelen İngiliz savaş gemilerini görüp, dönüşte hemen raporlarını verdiler; büyük armada savaş düzeninde geliyordu... Sahil tabyaları alarm durumuna geçerek, müttefik gemilerinin baskın taarruzunun sürpriz etkisi ortadan kalktı. Müttefik donanması boğaza yaklaşırken Ark Royal’den kalkan deniz uçakları boğazda mayın taraması yapmışlar ve bölgenin temiz olduğu raporunu verirken, trajik bir hata yaptıklarının farkında değillerdi. Oysa Bozcaada’da yapılan deneme uçuşlarında sakin denizde havadan, 1000 metre yükselikten, yüzeyden 6 metre derinliğe kadar mayınların görülebildiği kanıtlanmıştı. Bu yüzden uçaktan gelen görev sonu raporuna komutanların güveni tamdı. Ayrıca müttefiklerin taktik taarruzunun başarısı havadan sağlıklı mayın keşfine bağlıydı... Ark Royal’den her saat başı kaldırılan diğer deniz uçakları, gemilerin top atış sonuçları ile her türlü gelişmeyi telsiz-telgraf ile amiral gemisi Queen Eizabeth’e iletiyorlardı: Örneğin saat 12.30’da bir Wight uçağı, tabyaların isabet almalarına rağmen henüz susturulamadığını rapor etmişti. 13.20’de müttefik zırhlılarının topları Anadolu-Hamidiye, Rumeli-Mecidiye tabyaları üzerinde çok etkili olurken, havadan gemilere top atışı için düzeltme bilgisi de alıyorlardı. Aynı görevi Fransız uçakları kendi sorumluluk sahaları için yapmışlardı... Fransız gemisi Bouvet’in infilâkından sonra bölgeye keşif için gelen İngiliz uçağına bir Osmanlı uçağı saldırdı. Bunun üzerine İngiliz uçağı hemen geri dönerek bölgeden uzaklaştı. Saat 16.00 sularında çekilmeye başlayan müttefik donanmasını gözlemlemek için Pilot Teğmen Cemal Durusoy ve Rasıt Yüzbaşı Hüseyin Sedat Beyler (Başka bir kaynağa göre Rasıt Osman Tayyar Bey bu görevi yapmıştı. Ayrıca uçak olarak Ertuğrul isimli Blériot kullanılmıştı. O.G.B.), Rumpler B-1 uçağıyla Limni adasına kadar uçtular. Görev sonu raporlarında düşman donanmasının Bozcaada yönünde geri çekildiğini, Mondros koyunda 13 zırhlı, 4 nakliye gemisi ve 29 kömür-yük gemisi gözlemlediklerini bildirdiler. Akşam alacakaranlığında Alman Pilot Yüzbaşı Frank Seidler ve Rasıt Yüzbaşı Hüseyin Sedat Bey yine Rumpler B-1 uçağıyla Boğaz, Limni adası arasında keşif uçuşu yaptılar. Dönüşte verdikleri rapora göre müttefik donanmasından birçok geminin Mondros limanına demir attığını ve yaralı Fransız savaş gemisinin baştan karaya oturduğunu belirtmişlerdi. Bu arada Çanakkale’ye tahsis edilen üç uçaktan ikincisi, İstanbul’dan havalandıktan sonra motor arızası nedeniyle Marmara Ereğlisi’nin batısında denize zorunlu iniş yaptı. III. uçak ise motorundaki arıza nedeniyle hiç kalkamadı.

21 Mart 1915: İngiliz Pilot Yüzbaşı Charles R. Samson Bozcaada (Tenedos) Hava Meydanına III. Hava Bölük (grup) komutanı olarak atandı. İngilizler burada 730 metre uzunluğunda bir pist yapmışlardı. Emrine yeni uçaklar gönderilirken, Osmanlıların gizlediği top bataryalarının yerlerini keşfetme talimatı, bizzat müttefik kuvvetler komutanı tarafından verildi.

22 Mart 1915: Birkaç gün kötü giden havalar düzelince Pilot Teğmen Cemal Durusoy, Ertuğrul isimli Bléeiot uçağını İstanbul’a götürmek üzere makinist Vahram Beyle havalandılar. Şarköy civarında motor arızası nedeniyle sahile yakın bir yerde mecburi iniş yaptılar. Yetişenler havacıları kurtarırken, uçağı da sahile çektiler. Ertesi gün uçak ve ekip İstanbul’a ayrı ayrı gönderildi, uçak daha sonra hurdaya ayrıldı... Bir İngiliz uçağı Saroz körfezi üzerinde keşif uçuşu yaparken Osmanlı birliklerinin açtığı ateşle düşürüldü. Denize düşen uçaktaki ekibin akıbeti bilinmiyor. Önceden İngiltere’den Çanakkale harekât bölgesine hareket eden Manica isimli balon gemisi, Ege Denizine girdi.

24 Mart 1915: İngiliz Pilot Yüzbaşı Charles R. Samson emrindeki 18 uçaktan oluşan hava birliği Bozcaada’ya ulaştı. (Bazı kaynaklarda birliğin adaya gelişi, 23 Mart olarak olarak bildirilmektedir. O.G.B.)

25 Mart 1915: Abda isimli İngiliz nakliye gemisi 18 tane kara uçağını de-monte olarak Bozcada limanına getirdi. Kara uçakları içinde 8 Henri Farman H.F.22, 3 tane Maurice Farman M.F.11, 2 tane Sopwith Tabloid, 2 tane B.E.2c, 2 tane B.E.2a, ve 1 adet Bréguet-Michelin BM-4 tipi vardı. Uçak birliğine o an rütbesi binbaşılığa terfi ettirilen C. R. Samson komuta etmekteydi. (Kısa zaman sonra Samson, yarbaylığa yükselecekti. O.G.B.) Personel olarak 11 pilot, 3 rasıt, 4 diğer subay ve 100 kişilik teknisyen servis görevlisi bulunuyordu. Bozcaada’da ayrıca Fransızlar’ın iki tane Nieuport 6H tipi deniz uçağı ve ekibi de mevcuttu... Uçakların montajları meydanda hemen başladı. Ancak çalışmalar sonucu ilk etapta uçakların ancak 5-6 tanesi uçabilir konuma getirilmiş, diğerleri uzun bir süre yedek parça ve tamir için beklemiştir.

26 Mart 1915: Alman Pilot Yüzbaşı E. Serno ve Rasıt Yüzbaşı K. Schneider, Bozcaada ve Limni adaları üzerinde keşif uçuşu yaptılar. Yoğun buluta rağmen ada yakınındaki hasarlı Inflexible savaş gemisini gördüler. Öğleden sonra aynı uçakla Alman Pilot F. Seidler ve Rasıt Yüzbaşı Hüseyin Sedat Bey, bu kez Limni adasını keşfe çıktılar. Mondros körfezinde Queen Elizabeth ve beş nakliye gemisini demirli olarak tespit ettiler. Dönüşlerinde düşman donanmasında herhangi bir saldırı hazırlığı olmadığını rapor edince Yüzbaşı Erich Serno İstanbul’a döndü. Akşamüstü İstanbul’dan yollanan iki Albatros uçağı Çanakkale’ye geldi.

27 Mart 1915: Limni adası ile boğaz girişi arasında I. Tayyare Bölüğünün uçakları yaptığı keşif uçuşunda, müttefik donanmasının herhangi bir faaliyeti tespit edilmemişti.

28 Mart 1915: Rumpler B-1 tipi uçakla Bozcaada’ya keşif uçuşu yapıldı. İngilizler’in havaalanına bomba atan uçak salimen geri döndü; ancak bombalamada önemli bir hasar olmamasına rağmen meydana ilk kez bir Osmanlı uçağı tarafından saldırılması İngilizlerde sıkıntı yarattı.  Aynı gün İngiliz bölük komutanı Yarbay Samson montajı tamamlanan 50 kuyruk numaralı Henri Farman tipi bir uçakla test uçuşuna çıktı. Üç partilik Albatros B-1 (silahsız versiyonu) tipi uçağın ilki, İstanbul’dan uçarak Çanakkale’ye geldi.

29 Mart 1915: İkinci Albatros B-1 uçağı İstanbul’dan uçarak Çanakkale’ye ulaştı. Bir İngiliz uçağıyla rasıt pozisyonunda oturan Teğmen C. H. Butler Gelibolu yarımadası, Kumkale ve Boğazın Asya kıtasındaki güney sahillerinin fotoğraflarını çekti.

30 Mart 1915: Osmanlı uçakları sabah ve akşamüstü olmak üzere iki kez boğaz girişi, Bozcaada, Limni civarında keşif uçuşu yaptılar.

31 Mart 1915: İngiliz Pilot Yarbay Samson ve Rasıt Yüzbaşı E. Osmand, Maurice Farman tipi uçakla boğazda ve sahilde mayın taraması uçuşu yaptılar; herhangi bir mayına rastgelmediklerini uçuş sonu raporunda bildirdiler.

Devam edecek…