Kaynak (parça) yetersizliği, teknik dokümantasyon (el kitapları, diyagramlar) olmayışı ve kalitesiz malzemeler, ölümcül veya ölümcül olmayan kazalara sebep olabilir. İşe başlarken eksiklerin kontrolü ve giderilmesi gerekir. Eğer parça, doküman veya bilgi sağlanamıyorsa problemi görmezden gelmek yerine bir danışmana sorulmalı, teknik temsilciyle konuşulmalı veya üretici firmanın teknik yayın kısmıyla görüşülmelidir. Görev için uygun kaynaklar sağlandığında işin daha doğru yapılacağı açıktır.   

8. BASKI (Pressure)

Şirketten (patron veya yönetici), pilottan, müşteriden, meslektaşlardan veya kişinin kendi içinden gelen baskılar olabilir. Sıkıntılar dile getirilmeli, yardım talep edilmeli; gerektiğinde ‘hayır’ denilebilmelidir. Bu tarz iş baskıları ekiplerin işlerini doğru bir şekilde yapma kapasitelerini etkiler.

            Havayolu şirketlerinin de maruz kaldığı baskılar vardır: Yoğun uçuş programları, ekonomik sorunlar, artan maliyetler… Bu yüzden işlerin hızlı yürümesi, problemlerin bir an önce giderilmesi için baskı yaparlar. Organizasyonlar, operatörlerin üzerindeki zaman baskısının farkında olmalı ve bütün işlerin yönetilmesinde onlara yardımcı olmalıdır ki, emniyetli olarak hedefe ulaşılsın. Zaman baskısı söz konusu olsa bile kalite ve güvenlikten ödün verilmemeli ve tolere edilmemelidir. Zaman baskısının gereksiz hatalara yol açabileceğinin farkında olunmalı ve kişi kendi kendisine baskı uygulamamalıdır. "Eğer sırtınızda bir maymun varsa ve o maymun sizi yönetiyorsa, buna izin vermemeniz gerekir."

9. KARARLI ISRARCILIK EKSİKLİĞİ (Lack of Assertiveness)

Kararlı ısrarcılık, kişinin duygularını, düşüncelerini, inançlarını karşısındakileri ikna edecek şekilde ve kendine güven içinde açıklaması ve de doğru bildiklerini gerçekleştirme bağlamında ısrarcı davranmasıdır. Bu, koşulları zorlayan bir girişkenlik olarak da tanımlanır ve pozitif bir davranış biçimidir; agresiflikle ilgisi yoktur. Bakım teknisyenleri, kontrolörler ve pilotlar, doğru olduğuna inandıkları bir konuda kararlı ısrarcılık içinde olmalıdırlar; bunun yapılmaması insanların hayatlarına mal olabilir. Kararlı ısrarcılık becerisine sahip yönetici ya da yardımcı, diğerleriyle konuşurken birden fazla problem varsa öncelikli olarak tek bir konuyu ele almalı ve fikirleri destekleyecek referansları kullanmalıdır; çünkü ancak bu şekilde başkalarını ikna edebilir. Yolunda gitmeyen durumları konuşmak gerektiğinde, girişkenlik ve kararlı ısrarcılık eksikliği birçok ölümcül kazaya yol açabilir. Bakım yöneticileri, kararlı ısrarcılık becerileri eksik olan kişileri bilmeli, onlara yol göstermeli, yeteneklerini ve deneyimlerini arttırmaya çalışmalıdır.

10. STRES, GERGİNLİK

Hava araçlarının bakımı, uçurulması ve uçuşun yönetimi, stresli bir iştir. Ticari olarak uçaklar para kazanılması için olabildiği ölçüde faal olmalı ve uçmalıdır. Bu da uçuşun iptal olmaması ve ertelenmemesi için kısa bir zaman dilimi içinde bakımın yapılmasını zorlamaktadır. Dinamik hızlı adım teknolojisi teknisyenlere stres yükler. Ayrıca karanlıkta çalışmak, dar alanlar, kaynak eksikliği ve uzun iş saatleri gibi diğer stres yaratan faktörler söz konusudur. Bakım faaliyetlerinde en büyük stres, işin yapılmasıdır. Eğer bakım işi doğru yapılmazsa trajediyle sonuçlanabilir.

Her bireyin farklı bir stresle başa çıkma yöntemi vardır; örneğin zaman baskısı altında çalışmak bir kişi için stres yaratırken, diğeri tarafından normal karşılanabilir; hatta farklı bir heyecan (challenge) olarak algılanabilir. Strese neden olan faktörler (stresörler) fiziksel, psikolojik ve fizyolojik olarak üç kategoriye ayrılır: 

Fiziksel Stresörler:

Sıcaklık: Hangardaki yüksek sıcaklıklar kalp atışı ve terlemeyi arttırarak bedenin aşırı ısınmasına neden olur. Düşük sıcaklıklar ise bedenin üşümesine, zayıflık hissetmesine ve uyku haline neden olur.

Gürültü: Uçakların iniş ve kalkış gürültüleri, hangarlarda çalışan teknisyenlerin işe odaklanma ve konsantrasyonlarını zorlaştırır.

Aydınlatma: Yetersiz aydınlatma, teknik veri ve el kitabının okunmasını güçleştirir. Uçak içinde çalışırken yetersiz aydınlatma nedeniyle, bir parçayı kaybetme ya da yanlış onarım ihtimali artar.

Sınırlı Alanlar: Dar çalışma alanları, işi zorlaştırır.

Psikolojik Stresörler:

Ailevi sorunlar, yakınların hastalık ve ölümleri, rahatsızlıklar, işe ait problemler, ilişkide bulunulan kişiler arası zayıf ilişkiler, ekonomik sorunlar, vs. psikolojik stressörlerden bazılarıdır. Piyangodan büyük para kazanmak, terfi etmek ve tatile gitmek bile bir stres kaynağı olabilir.

İşe bağlı Stresörler: İşin nasıl yapılacağına ya da zamanında yapılıp yapılmayacağına ilişkin oluşabilecek aşırı kaygı, bakım sırasındaki performansı ve hızı engeller.

Ailevi sorunlar: Gergin aile ilişkileri, kavgalar, boşanma, vs. kişinin işini doğru yapmasını zorlaştırabilir.

Kişiler arası problemler: Üstlerle veya arkadaşlarla yanlış anlaşılmalardan kaynaklanan problemler, rekabet, mobbing, düşmanca bir iş çevresi algısına neden olabilir.

Fizyolojik Stresörler: Yorgunluk, düşük fiziksel kondisyon, yetersiz ve dengesiz beslenme, uyku eksikliği, vardiyalı çalışma, vs. performansın düşmesine neden olabilen unsurlardır. Stresle baş etmede ilk adım, stres yaratan faktörleri ve oluşan semptomları tanımaktır. Sonrasında yeterli düzeyde dinlenme, egzersiz, sağlıklı beslenme, alkollü içkilerin sınırlı tüketimi, tütünlü ürünlerden kaçınma gibi sağlıklı bir yaşam tarzı geliştirmek önerilmektedir.

Stresli durumlarda işe 5 dakika ara vermek, gevşemeye çalışmak, nefes egzersizleri yapmak yararlı olur.

11. FARKINDALIK EKSİKLİĞİ (Lack of Awareness)

Bir eylemin olası tüm sonuçlarını tanımada yetersizlik ve öngörü eksikliğidir. Aynı işi tekrarlı olarak yapmak (monotonluk), uyanıklığı azaltacağı gibi farkındalık eksikliğini de beraberinde getirir. Bu nedenle herhangi bir iş yapılırken, sanki ilk defa yapılıyormuş gibi ele alınmalıdır. Olayın ilerisini ve gerisini, ya da resmin tamamını görmek hedeflenmeli; bazı hataların başkaları tarafından fark edilmiş olabileceği ihtimali göz önüne alınarak yardım istenmeli, fikir sorulmalıdır.

12. NORMLAR (Norms)

Yazılı olmayan, dikte edilmiş ve genel olarak kabul görmüş olan alışılmış davranışlardır. Olumlu normlar da vardır, ama olumsuz normlar güvenlik standartlarını düşürebilir ve kaza oluşumuna sebebiyet verebilir. Normlar genellikle şüpheli ve belirsiz problemlerin çözülmesi için geliştirilmiştir. Şüpheli bir durumla karşılaşıldığında kişi, bir başkasının davranışını referans olarak kullanabilir. Bu süreç devam ettikçe grup normları gelişir ve yerleşir. Yeni gelenlerin grup normlarında değişiklik yapabilmeleri çok nadirdir. Bakımda kestirme yollar kullanmak, hafızadan çalışmak ya da prosedürleri izlememek, güvenli olmayan norm örnekleridir. Gruba yeni katılanlar, bu güvensiz normları eskilerden daha iyi fark edebilirler. Ancak yenilerin normlara yapacağı itirazlar hoş karşılanmayabilir. Rutin haline gelmiş güvenli olmayan normlar yerine, resmi prosedürleri kullanmak tercih edilmelidir.

Kaynaklar:

1. FAA AMT Handbook Addendum, Chapter 14: Human Factors

2. Transport Canada. Human Performance Factors for Elemantery Work and Servicing. TP14175E, (2003)