J. Verne’nin Eserlerinden Bilim, Keşif ve Edebiyat Alanında Etkilenenler
1) Havacılığın öncülerinden Brezilya asıllı Fransız Alberto Santos-Dumont, kendi uçuş araçlarını (balon, uçak) geliştirirken J. Verne’den çok etkilenerek çalıştığını ifade etmiştir. Yine ünlü Rus asıllı Amerikan uçak ve helikopter tasarımcısı Igor Sikorsky, J. Verne’nin özellikle Robur Conqueror isimli kitabından etkilenerek başarılı helikopterlerini yarattığını belirtmiştir. Benzer şekilde roket tasarım ve geliştirmede ünlü öncü isimlerden Konstantin Tsiolkovsky, Robert Goddard, Hermann Wemher Von Broun, J.Verne’nin Aya Seyahat romanından esinlendiklerini söylemişlerdi. Apollo-8’in astronotları Frank Borman, Jim Lowell ve William Anders aynı kitaptan çok etkilendiklerini ve uzay uçuşunda romanda anlatılan duyguların benzerlerini yaşadıklarını belirtmişlerdi: Rus astronot Yuri Gagarin de benzer duyguları yaşadığını eklemişti.
2) Denizaltı dizaynında öncü isimlerden Simon Lake, biyografisinde Denizler Altında 20 bin Fersah romanından etkilendiğini söylemişti. Ayrıca ABD’nin ilk atom denizaltısı olan Nautilus, bazı özellikleriyle J. Verne’nin bu kitabında belirttiği özellikleriyle örtüşmektedir. Aynı kitaptan etkilenen William Beebe (Amerikalı doğa bilimcisi ve kâşif), Ernest Shackleton (İrlanda asıllı İngiliz kutup kâşifi), Roger Ballard (Amerikalı oşinografist ve denizaltı arkeoloğu) gibi bilim insanlarının yanı sıra ünlü deniz araştırmacısı kaptan Jacques Cousteau anılarında “Roman gemimizin İncil’iydi!” demişti.
3) Kutup kâşiflerinden Richard E.Byrd (A.B.D.) ve Fridtjof Nansen (Norveç), J. Verne’nin An Arctic Mystery ve Kaptan Hatteras’ın Maceraları kitaplarını okuduktan sonra kutup gezilerine çıkmayı adeta zorunlu hissettiklerini söylemişlerdi.
4) Ünlü mağara bilimcilerinden Edouard Alfred, Norbert Casteret, gençliklerinde okudukları Arzın Merkezine Seyahat kitabından etkilendiklerini söylemişlerdi. Özellikle gezdikleri mağaralar, yeraltı nehirleri, dipsiz uçurumları kitapta okuduklarıyla özdeşleştirip, keyif aldıklarını da belirtmişlerdi.
5) Edebiyat dünyasından Arthur Rimbaud, Eugene Ionesco, A. Saint Exupéry, George Perec, Jean-Paul Sartre, Roland Barthes, George Sand, Paul Claudel vb. düşünürler J.Verne’den etkilendiklerini ayrıntılarıyla açıklayan ünlü edebiyatçı ve düşünürlerden bir kısmıdır.
6) Begüm’ün 500 Milyonu romanında anlatılan Herr Schultz karakteri, Hitler’e olağanüstü benzerlik gösterir.
7) Her ne kadar balon o zamana kadar bilinip kullanılıyorsa da balonla ilk uzun uçuş, Balonla Beş Hafta kitabı yayınlandıktan sonra yapılmıştır.
8) İçi uzay kabini olarak kullanılan devasa mermi çekirdeğiyle yapılan uzay uçuşlarını anlattığı Aya Seyahat ve Ayın Etrafında kitaplarındaki gibi 1969 yılında ilk insanlı uzay/ay uçuşunu yapan Apollo-9 yolculuğunun modülü kitaptaki mermi çekirdeğiyle benzeşir.
9) Henüz Türkçe’ye çevrilmemiş ve ölümünden çok sonra 1994 ilk basımı yapılan Paris in Twentieth Century isimli romanında faks aletinden bahseder.
10) Bilim-kurgu açısından Osmanlı Edebiyatında (Servet-i Fünun, Fecr-i Ati vb.) J.Verne’nin etkisi çok belirgindir. O dönemin literatüründe -19.yy sonu ve 20.yy başları- özellikle teknolojik açıdan Batı’yı yakalama çalışan Osmanlı aydınlarının bilim-kurgu alanında eserler vererek “bugünü kendi yarınları olarak düşleme” ütopyalarında eşitlik, özgürlük, gelişme, medeniyet vb. kavramlara yer vermişlerdi. Bu konuda birkaç örnek:
- Yahya Kemal’in “Çamlar Altında Muhasebe (1913) kitabı, 2187 yılının İstanbul’unu anlatır. Zaman makinesi ile ulaşılan İstanbul’un eğitim, kültür bakımından gelişmişliği, şehiriçi ulaşımında bireysel uçakların kullanımının günlük yaşama girmesi sayesinde kent yeşilliğinin korunduğundan bahseder.
- Celâl Nuri İleri 1913’te yazdığı “Tarih-i İstikbâl isimli eserinde, insanların robotlaşması ve bununla beraber bazı dini kavramları sorgular.
- Hasan Rûşenî Barkan’ın “Ruşenî’nin Rüyası – Müslümanlar’ın ‘Megali İdeası’ Gaye-i Hayâliyesi” (1914) isimli eserinde, tayyare ve şimendiferlerle donatılmış, Türk sanayince üretilen malların dünyaya satıldığı, çok katlı köprüler ile devamlı şekil ve renk değiştiren elektrikli ilânlarla dolu bir İstanbul’u anlatır.
- Abdülhak Hâmid’in “Arzîler” (1925) isimli eserinde, 40.yy’da bulutlara kurulmuş fabrikalar, yaşamın her yerinde hizmetleri gören robotlar, televizyonlar, görüntülü telefonlar ile hızlı ulaşım anlatılır.
- Behlül Dânâ’nın “Makineli Kafa” (1928) eserinde bir robot kafası ve bir kadının öyküsü ile hırsızlık çetesi anlatılırken, İstanbul’daki yaşamın ayrıntıları sergilenir.
- Yakın dönemden şair Küçük İskender’in “Acılar İçinde Bir Jules Verne” şiirinde J. Verne’nin ünlü romanlarından bir kısmı imgesel çağrışım olarak kullanılmıştır.
Devam edecek…