ÇANAKKALE SAVAŞINDA KRONOLOJİK UÇUŞ OLAYLARI:

25 Ağustos 1914: Çanakkale Müstahkem Mevki Komutanlığı emrine verilen ve Çanakkale’nin Nara burnu yakınlarına konuşlanan, tek Nieuport 6H deniz uçağında Pilot Üsteğmen Fazıl, Pilot Yüzbaşı Savmi ve Pilot Teğmen Cemal Beyler görevlendirilmişti.

17 Ağustos 1914: Yeşilköy’deki (Ayastefanos) deniz iskelesinden Çanakkale Müstahkem Mevki Komutanlığına gitmek üzere havalanan Nieuport tipi deniz uçağı, motor arızası nedeniyle geri döndü. Daha sonra uçak tamir edilerek, ütğm. Fazıl Bey tarafından Çanakkale’de Nara’ya, uçarak getirildi. İngilizlerin Short tipi uçağı Çanakkale Boğazı açıklarında bir Osmanlı gemisi ve insan yüklü büyükçe kayığa saldırmıştı; sonuçları bilinmiyor.

5 Eylül 1914: Pilot Üsteğmen Fazıl Bey, tek kişilik deniz uçağı ile Bozcaada ve Limni’ye keşif uçuşu yaparak Çanakkale’de faaliyete geçti. 1 saat 10 dakikalık uçuşta, boğaz önlerindeki İngiliz ve Fransız donanmasına ait savaş gemilerinin varlığını ilk kez havadan keşfetti: İki İngiliz torpidobotunun İmroz yakınlarında Osmanlı yük gemisini durdurarak arama yaptığını, HMS Veymouth savaş gemisinin adanın açığında seyir halinde gördüğünü rapor etti. Tek kişilik uçakla keşif uçuşu zorlukla yapılması üzerine aynı uçağın İstanbul’da, Mahmut Şevket Paşa isimli iki kişilik versiyonunun getirtilmesine ve karar verildi.

10 Eylül 1914: Pilot Üsteğmen Fazıl ve Rasıt Yüzbaşı Hüseyin Sedat Beyler Çanakkale Boğazı girişi, Bozcaada ve Limni adaları arasında keşif uçuşu yaptılar. Boğazın 25 mil açığında İngiliz HMS Veymout ve HMS Defence savaş gemileriyle beraber, iki torpidobot gördüklerini görev sonu rapor ettiler. Dönüşte uçak arızalandığı için (Bazı kaynaklarda benzinin bittiği belirtilmektedir. O..G.B.) denize mecburi iniş yaptılar. Daha sonra bir gemi tarafından yedeklenen uçak, Çanakkale’ye çekildi.

2 Ekim 1914: Pilot Üsteğmen Fazıl Bey ve Rasıt Hüseyin Sedat Bey boğaz girişi, Limni adası ve Bozcaada civarında keşif uçuşu yapmış, uçuşta zaman zaman 150 metre irtifanın altına inmişti. Boğazın 7 mil açığında 4 İngiliz torpidobotu ve iki İngiliz denizaltısının gezdiğini, ayrıca Bozcaada yakınlarında bir kruvazörün demirli, 4 kömür gemisinin de yüklerini adanın güneybatısına boşalttıklarını tespit ettiler. Bunlara ilaveten bir Fransız kruvazörü, Bouvet zırhlısı ile asker taşımada kullanılan Fransız Mauretania yolcu gemilerini adanın açığında gördüğünü rapor ettiler.

5 Ekim 1914: Pilot Üsteğmen Fazıl Bey boğaz girişinde keşif uçuşu yaptı.

10 Ekim 1914: Pilot Üsteğmen Fazıl Bey boğaz girişi ve adalar üzerinde keşif uçuşu yaptı.

14 Ekim 1914: Pilot Üsteğmen Fazıl Bey İmroz, Saroz körfezi arasında keşif uçuşu yaparken düşman donanmasındaki gelişmeleri kontrol etti. Dönüşte boğazın hemen dışında, İngiliz torpidobotları ve bir denizaltı gördü. İlk kez müttefik donanmasından üzerine ateş açılmış, ancak herhangi bir hasar olmamıştı. Denizaltı ise hemen dalışa geçerek gözden kaybolmuştu.

19 Ekim 1914: Pilot Yüzbaşı Savmi Bey, iki kişilik Mahmut Şevket Paşa uçağıyla İstanbul’dan Çanakkale’ye gönderildi. Rotada arızalanan uçak, Şarköy açıklarında denize mecburi iniş yaptı. 24 saat sonra bir istimbotla yedeklenerek kıyıya çekilen uçak, ardından tamir için denizden çekilerek İstanbul’a gönderildi. Yine Çanakkale Bozcaada arasında keşif yapan bir Osmanlı uçağı, İtilaf devletlerin filosuna ait çeşitli savaş gemileri görmüştü. Ancak uçak motoru arızalanınca geriye dönerek inmiş, arızalı uçak bakım için hangara çekilmişti.

27 Ekim 1914: Üsteğmen Fazıl Bey keşif uçuşunda Limni adası civarında toplanan İngiliz ve Fransız donanmalarıyla ilgili bilgileri dönüşünde rapor olarak komutanlığa sunmuştu.

3 Kasım 1914: Müttefik donanmasınca Çanakkale Boğazı’nın ilk bomardımanı 28 savaş gemisiyle yapılmış ve saldırı 17 dakika sürmüştü. 240 mermi atılmış, ancak önemli bir zaiyat olmazken, Osmanlı tabyalarından da 10 kadar top mermisi karşılık olarak atılmıştı...

5 Kasım 1914: İngiltere ve Fransa, Osmanlı İmparatorluğu’na resmen savaş ilan etti... Çanakkale meydanındaki tek faal Nieuport tipi deniz uçağı görev dönüşü suda devrilerek kırım geçirdi ve kullanılmaz hale geldi. Uçağın pilotu Fazıl Bey olaydan yaralanmadan kurtuldu. Tek kişilik Nieuport uçağı uçağı da yedek parçasızlıktan uçamaz hale gelince Çanakkale Müstahkem Mevki komutanlığının emrinde faal uçak kalmamıştı. Bir süre boş kalan deniz uçak üssüne daha sonra Alman Deniz uçak birliğine ait bir müfreze yerleşecekti.

28 Aralık 1914: İstanbul’da yayımlanan Tasvir-i Efkâr gazetesinde yer alan resmi açıklama: “Karargâh-ı Umûmî’den (genel karargâh) yayımlanan bildiriye göre, 4 Kasım 1914’ten o güne kadar Çanakkale hiçbir şekilde bombardımana tutulmamıştır. Bir haftadan beri Çanakkale’nin aralıklı olarak İngiliz, Fransız gemileri tarafından bombalandığı haberi asılsızdır.”

2 Ocak 1915: İstanbul’dan Çanakkale’ye Ramazan vapuruyla, demonte şekilde iki uçak gönderildi. Uçaklardan bir tanesinin adı Ertuğrul olup, kurulumu tamamlandıktan sonra hemen Bozcaada üzerinde keşif uçuşuna çıktı. (Bazı kaynaklarda uçakların vapurla Çanakkale’ye gelişi 12 Ocak olarak belirtilmektedir. O.G.B.)

11 Ocak 1915: Londra’daki savaş konseyi toplantısında Lord Kitchener, İngiliz Genelkurmay Başkanı General Wolfe Murray ve aynı toplantıda Çanakkale Görev Kuvvetleri Harekât Başkanlığına atanan General Braithwaite, bu operasyon için çok iyi hava gücüne ihtiyaçları olduğunu belirttiler. Bu eksikliği giderme görevi de Kraliyet Donanmasına verildi.

12 Ocak 1915: Pilot Üsteğmen Cemal (Durusoy) ve makinist Vahram Bey, Ertuğrul isimli Blériot uçağını sökerek, yarı de-monte halde Ramazan gemisiyle İstanbul’dan Çanakkale’ye getirdiler. Gemide aynı model bir uçak daha vardı. Uçakların montajını tamamlama çalışması Çanakkale’de Vahram usta tarafından yapılmıştı.

13 Ocak 1915: İngiltere Savaş Konseyi, donanmanın kendi başına Çanakkale Boğazına saldırı kararını alarak, en üst düzeyde siyasi onayı verdi.

15 Ocak 1915: Alman komutan Liman Von Sanders, Çanakkale’de topçu bataryalarının atışa ve pilotların da havalanmaya hazır şekilde uçakların başında bulunmalarını emreden tayakkuz durumuna geçirtti. Ayrıca Almanya’dan gelen Goeben zırhlısı Nara burnunda demir atınca onun korunması için İzmir’deki hava bölüğünden uçakların gelmesi için emir verdi; ancak uçaklar hiçbir zaman Çanakkale’ye gelemedi.

19 Ocak 1915: Bozcaada’dan kalkan bir müttefik uçağı Merkep adası yakınlarına düştü, kazanın nedeni bilinmiyor... Ege’de devriye gezen Ark Royal uçak gemisine ait iki deniz uçağı Kabatepe, Arıburnu ve Ertuğrul Bataryaları üzerinde keşif uçuşu yaptılar. Bataryaların gerisindeki Türk piyade birliklerine bombalar atmalarına rağmen herhangi bir hasar verilmemişti. İki Fransız Nieuport uçağı da keşif-bombardıman görevi için Kumkale civarında uçarak bombardıman yapmışlardı. Saldırının sonuçları bilinmiyor... Pilot Teğmen Cemal Durusoy, Adalar ve boğaz girişinde keşif uçuşu yapmıştı.

20 Ocak 1915: Pilot Teğmen Cemal Durusoy, Ertuğrul isimli Blériot tipi uçakla keşif uçuşu yaptı. Bu görevde boğaz girişi ve Bozcaada’ya kadar olan bölgeyi keşfe çıkmıştı. Görev sonu raporunda önemli bir gelişme olmadığını rapor etmişti. Saroz körfezi üzerinde sabahleyin iki düşman uçağı boğaz üzerinde keşif uçuşu yaptı. Öğleden sonra bir İngiliz uçağı Seddülbahir ve Kumkale üzerine birer bomba attı, ancak herhangi bir etkisi olmadı.

28 Ocak 1915: Bir İngiliz uçağı Beşike civarında keşif uçuşu yaptı.

Devam edecek…